C.E.P. Vermeulen, Op zoek naar de Gotische Tradition. Een onderzoek in Cassiodorus' Variae en Jordanes' Getica (Rotterdam 1999).

Copyright © 1999-2006 by C.E.P. Vermeulen.

E-mail: mail@charlesvermeulen.com

inhoudsopgave | vorige | volgende


1. Introductie (vervolg)

1.4 De stappen 1 en 3 en de aan deze stappen verbonden complicaties

De eerste stap is een stap die men misschien over het hoofd zou zien, omdat het in de literatuur nooit een punt van discussie is geweest dat de Ostrogoten een etnische groep of stam vormden. Wenskus heeft weliswaar een andere invulling aan het begrip etniciteit gegeven, maar daarmee past hij nog uitstekend in de historiografische traditie waarin de Germaanse stammen als etnische groepen worden opgevat. Ook Wolfram, theoretisch schatplichtig als hij aan Wenskus is, wijkt niet van deze traditie af. Recentelijk heeft Patrick Amory met zijn in 1997 verschenen People and identity in Ostrogothic Italy. 489-554 |35| het idee dat de Ostrogotische identiteit een etnische is, echter aan het wankelen gebracht. Onder meer met een prosopografische studie waarin de levens van liefst 379 personen onder de loep genomen worden, maakt Amory het waarschijnlijk dat de voornaamste groepsidentiteiten in Ostrogotisch Italië niet op etniciteit gebaseerd waren, maar op beroepsgroepen of regio's. De naam 'Goten' noch de naam 'Ostrogoten' zouden in de door Amory behandelde periode dan ook duiden op een etnische groep. De naam 'Goten' had volgens Amory betrekking op een concept van Theodorik de Grote. Dit concept was onderdeel van een ideologie, waarmee Theodorik poogde consensus te bewerkstelligen onder de immigranten, dat wil zeggen Theodorik en zijn gevolg, en de inheemse bevolking over de rolverdeling tussen de beide groepen in het bestuur van Italië. Onderscheid werd daarbij gemaakt tussen twee categorieën, te weten 'soldaten' (Goten) en 'burgers' (Romeinen). Het Goten-concept dat Theodorik hierbij propageerde, ging volgens Amory niet terug op een Gotische Tradition, maar was opgebouwd uit voorstellingen en een vocabulaire die evenals de groepsnaam zelf afkomstig waren uit de klassieke etnografie. |36| De term 'Ostrogoten' zou slechts gebruikt zijn om de Goten van Theodorik te onderscheiden van de Visigoten uit Zuid-Gallië en Spanje en van andere Gotische groepen. |37| Alszodanig werd de term alleen door buitenstaanders gebruikt, want van geen enkele groep is volgens Amory bekend dat ze zichzelf 'Ostrogoten' noemde. |38| Natuurlijk behoeven Amory's inzichten nog een zorgvuldige beoordeling in andere studies en zijn zij alszodanig nog moeilijk op waarde te schatten. Niettemin kunnen we stellen dat het sterk betwijfeld moet worden of Theodoriks Ostrogoten wel een etnische groep vormden.

Over de derde stap kunnen we kort zijn. Wolfram sluit zich bij deze stap aan bij de paradigmatische visie in de literatuur met betrekking tot de verhouding Getica-Historia Gothorum. |39| Hij negeert daarbij het feit dat deze visie, hoewel paradigmatisch, zeker niet onomstreden is. Lijnrecht tegenover de opvatting dat Jordanes een wat simpele, slaafse samenvatter van Cassiodorus' Gotengeschiedenis was, staat de opvatting dat Jordanes een zelfstandig auteur was, voor wie de Historia Gothorum weliswaar de belangrijkste, maar zeker niet de enige bron was en wiens doelstellingen bij het schrijven heel anders waren dan die van Cassiodorus. Hoewel de laatste voorstelling slechts in kleine kring aanhang kent, is het debat nog zeker niet tot een bevredigend einde gekomen. |40| . Het is daarom onzeker of de Getica wel inzicht kan verschaffen in mondelinge tradities in de omgeving van Theodorik de Grote. |41| Tot zover de behandeling van de stappen 1 en 3.


inhoudsopgave | vorige | volgende | bovenkant pagina


Noten 1.4

35. Patrick Amory, People and identity in Ostrogothic Italy. 489-554 Cambridge studies in Medieval life and thought. Fourth series 33 (Cambridge 1997).

36. Amory, People and identity, 13-14, 43, en passim. Amory laat ook zien dat het niet goed kan worden aangetoond dat Theodorik en diens volgelingen beschikten over een 'Gotische' of 'Germaanse' cultuur. Wat altijd voor 'Gotisch' of 'Germaans' doorging was in feite eigen aan alle legertjes op de Balkan en Amory spreekt dan ook van een 'Balkan military culture'. Voor de resultaten van Amory's prosopografische studie: 348-485. En voor de 'Balkan military culture': 277-313.

37. Amory, People and identity, xv.

38. Amory, People and identity, 37-38.

39. Wagner, Getica, 57-58; Tönnies, Die Amalertradition, 12-20; en Goffart, The narrators, 23-27.

40. Zie bijvoorbeeld de recente bijdragen aan het debat van Walter Goffart en Patrick Amory. Walter Goffart, The narrators, 20-111; en Amory, People and identity, 291-313.

41. Dit probleem krijgt meer betekenis wanneer we in ogenschouw nemen dat er in de literatuur onenigheid bestaat over de vraag of Jordanes in Italië (Ravenna of Crotona) of Byzantium woonachtig was. Goffart, The narrators, 42-47; en Tönnies, Die Amalertradition, 8-12.


inhoudsopgave | vorige | volgende | bovenkant pagina





Webdesign & Layout door CEP Webdesign
CharlesVermeulen.com